جمع آوری خراج سالانه در دوران باستان همزمان با آغاز سال نو آغاز مى گردید

سال باژی (خراجی) سنگسر ( مهدیشهر)
جمع آوری خراج سالانه در دوران باستان همزمان با آغاز سال نو آغاز مى گردید.
آمارگران (باجگیران دولتی)، در کوست های (ایالت های) مختلف به گرداوری مالیات از بین کشاورزان، صنعتگران، دامداران و … پرداخته و مبالغ گرداوری شده را پس از شمارش و پلمپ به خزانه شاهی در پایتخت ارسال می کردند.
با رعایت نشدن و اجرا نشدن دقیق کبیسه در تقویم، آغاز سال نو هر چهار سال یکبار یک روز زودتر برگزار شده و در حقیقت نوروز در اسفند ماه برگزار می شده است.
با توجه به گستردگی قلمرو ساسانیان در عرض های جغرافیایی، نوروز در مناطق جنوبی ایران، حتی در زمستان همراه با سرسبزی طبیعت و فراوری بخشی از محصولات کشاورزی و دامی بود، ولی در مناطق شمالی مانند سغد، خوارزم، البرز و ارمنیا، زمین ها پوشیده از برف بوده و دام ها هنوز زاد و ولد نکرده و به طبیعت بازنگشته بودند.
به روایت ابوریحان بیرونی در کتاب التفهیم، در زمان خسرو اول ساسانی (انوشیروان عادل) که مدعی دادگری بود، گروهی از نمایندگان ایالت های شمالی ایران به دربار خسرو در تیسفون رفته و مشکل زمان پرداخت مالیات را مطرح نمودند. خسرو اول به مدیران مالیاتی دستور اصلاح تقویم باژی را داد.
پس از مدت ها بررسی و پیگیری سر انجام در سال بیست و یکم حکومت خسرو دوم (اپرویز) با صلاحدید کارشناسان، آغاز سال نو جهت گرداوری خراج برای مردم شمال ایران، به ابتدای فصل تابستان، یعنی زمانی که بخشی از محصولات کشاورزی و دامی مردم برداشت شده بود منتقل شد تا مشکل پیش فروش کردن محصولات مردم – جهت پرداخت مالیات برطرف شود و دولت نیز به تناسب مالیات حق خود را بردارد.
در واقع آغاز سال خراجی از ابتدای فصل بهار به ابتدای تابستان منتقل گردید. آغاز سال عرفی (مذهبی) زرتشتیان همچنان ابتدای بهار باقی ماند و ایرانیان دو بار آغاز سال را جشن می گرفتند.
ماه آغاز سال نو خراجی در سغد (نوسرد)، خوارزم (ناواسارد)، سنگسر (نوسرت یا نوسال)، تبرستان (نورزما)، ارمنیه (ناوسارجی) است.
توضیحات بیشتر و منابع مطالعاتی مربوطه را در کتاب گاه شماری سنگسری پی گیری کنید.

محسن کاظمی و حسن پاکزادیان
موزه سنگسر شهرستان مهدیشهر .