کافر قلعه نام دژی تاریخی است که در حدود ۶ کیلومتری غرب مرکز شهر سنگسر در شهرستان سنگسر بر فراز کوهی بلند که از پای آن چشمه گل رودبار میجوشد، قرار گرفته است.
(چشمه گل رودبار در ۴ کیلومتری جنوب غربی شهر سنگسر قرار دارد که یکی از منابع مهم آب استان سمنان به شمار میآید. این چشمه از ارتفاعات منطقه ای به نام گل رودبار در غرب سنگسر از سنگهای آهکی گل رودبار در ارتفاع تقریبی ۱۵۴۵ متر از سطح دریا سرچشمه گرفته و در جهت جنوب سرازیر میشود و پس از طی مسافتی در حدود ۱۴ کیلومتر و عبور از درجزین به آبپخش (مقسم) میرسد و از آنجا برای استفاده در شهر سمنان تقسیم میشود.) میجوشد، قرار گرفته است.
جنس مصالح بکاررفته:
دیوارها و برج و باروی آن سنگ و گچ و ساروج و قسمتی از دیوارها از آجر است و پیداست که بنیاد دژ از زمانهای دیرین بوده و همچنان که از اسم آن مشخص میشود بعداً مورد استفاده باطنیان یعنی پیروان حسن صباح(رجب ۴۸۳ تا ۶ ربیعالثانی ۵۱۸ هجری قمری) قرار گرفته و به همین جهت به رسم سلجوقیان(شاخهٔ بزرگ ۴۲۹_۵۵۲ هجری) که باطنیان را «ملاحده» مینامیدند، آنجا را «کافر قلعه» خواندهاند.
باطنیان مستقر در این دژ در سایر مناطق قومس نیز پیروانی داشته اند.
دفن اشیا قیمتی در کوه:
در سنگسر روایت میکنند که قلعه نشینان پس از سالها پایداری سرانجام هنگامی که ناچار به ترک آن شدند سلاحها، وجوه و اشیاء ذیقیمت خود را در جوار قلعه در شکاف کوهی گذاشتند و جلوی آن را با سنگ و صخره چنان گرفتند که به کلّی ناپدید شد و تا کنون کسی به آن دست نیافته است. ساختار خاص کوه گل رودبار و صخره های پرشیب آن به این فرضیه قوت می بخشد .
گرچه علّت ترک قلعه را ذکر نمیکنند امّا این واقعه باید پس از کشته شدن رکنالدّین خورشاه، آخرین خداوند دژ الموت(۶۱۸_۲۹ شوال ۶۵۴ هجری) بفرمان هولاکوخان مغول(۶۵۴_۶۶۳ هجری) یعنی پس از ۶۵۴ هجری انجام شده باشد و احتمالاً از حدود زمان حسن صباح تا این تاریخ مورد استفاده پیروان او بوده است.
نمایی از کوه گل رودبار سنگسر که در سمت چپ تصویر و در بالاترین نقطه، بقایای قلعه کافرقلعه سنگسر نیز دیده می شود.
در جنوب شهر تاریخی مهدیشهر برروی قله کوه آثار قلعه ای بسیار کهن که از سنگ ، گچ و ساروج دیده میشود. این قلعه که مربوط به ایرانیان قبل از اسلام بوده کافر یا قلعه گبرها نام دارد. این قلعه تاریخی مانند قلعه های دیگر کومش در سیر ادوار تاریخ مورد استفاده اقوام و طوایف مختلف قرار گرفته است . فرقه باطنیان (اسماعلیان ایران ) از این قلعه به عنوان یک پناهگاه مهم استفاده نموده اند.
دیوارها و برج و باروی آن سنگ و گچ و ساروج و قسمتی از دیوارها از آجر است و پیداست که بنیاد دژ از زمانهای دیرین بوده و همچنان که از اسم آن مشخص میشود بعداً مورد استفاده باطنیان یعنی پیروان حسن صباح(رجب ۴۸۳ تا ۶ ربیعالثانی ۵۱۸ هجری قمری) قرار گرفته و بهمین جهت به رسم سلجوقیان(شاخهٔ بزرگ ۴۲۹_۵۵۲ هجری) که باطنیان را «ملاحده» مینامیدند، آنجا را «کافر قلعه» خواندهاند.
در سنگسر روایت میکنند که قلعه نشینان پس از سالها پایداری سرانجام هنگامی که ناچار به ترک آن شدند سلاحها، وجوه و اشیاء ذیقیمت خود را در جوار قلعه در شکاف کوهی گذاشتند و جلوی آن را با سنگ و صخره چنان گرفتند که به کلّی ناپدید شد و تا کنون کسی به آن دست نیافته است. ساختار خاص کوه گل رودبار و صخره های پرشیب آن به این فرضیه قوت می بخشد.
گرچه علّت ترک قلعه را ذکر نمیکنند امّا این واقعه باید پس از کشته شدن رکنالدّین خورشاه، آخرین خداوند دژ الموت(۶۱۸_۲۹ شوال ۶۵۴ هجری) بفرمان هولاکوخان مغول(۶۵۴_۶۶۳ هجری) یعنی پس از ۶۵۴ هجری انجام شده باشد و احتمالاً از حدود زمان حسن صباح تا این تاریخ مورد استفاده پیروان او بوده است.ومس نیز پیروانی داشته اند.
گفتنی است سابقه تاریخی این شهر به پیش از اسلام و حتی زمان سلسله های پیشدادی می رسد.در شاهنامه فردوسی از سنگسر که همان سگسر یا سگسار باشند سخن رفته است. در روایات ملی و حماسه های ایران نیز از سگسر و سکساران یاد شده است. همچنین به سگساران در چندین جا از شاهنامه فردوسی اشاره شده است . از جمله رای زدن تورانیان از جنگ ایران : در فرهنگ شاهنامه ذیل کلمه سگسار آمده است « از مرز و بوهای که داهیان در آن جای گرفتند» و راجع به داهیان در ذیل کلمه سکزی می خوانیم « … داه گروهی بودند از آرین که در دشت خوارزم جای گرفتند و پس از آن در کنار جنوبی دریای خزر جایگیر شدند. از … آنان مردم بستوه آمدند. پادشاه ایران گروه داه را پراکنده ساخت . یکدسته از آنان را به زابلستان کوچانید و آنان را سکزی خواندند… و دشت خوارزم داهستان نامیده شد که مخفف آن دهستان است و اکنون به دهستان معروف است و یکدسته از گروه داه را در زمینی جای دادند در طبرستان …». به این ترتیب می توان گفت سنگسر که در نواحی جنوبی دریای خزر قرار دارد جزئی از سگسار باستانی است و سنگسری ها از بازماندگان داهیان و با مردم سیستان ( سجستان ) و خوارزمیان قدیم از یک نژاد می باشند.
همچنین غلات (گندم و جو ) علوفه (یونجه و اسپرس) گردو و آلو در شهمیرزاد و انار ، انگور و زرد آلو در درجزین ، مهمترین محصولات و سوغات این شهرستان می باشد.
کافر قلعه . شهرستان مهدیشهر(سنگسر).