حسینیه اعظم مهدیشهریهای مقیم تهران
یک پژوهشگر در مهدیشهر می گوید: سنگین ترین، وزین ترین و گرانبهاترین نخل به جهت پوشش مختلف مربوط به نخل حسینیه اعظم مهدیشهر است که در استان بی نظیر و به جهت ماندگاری، مقاوم بودن و کهنگی آن اهمیت کشوری دارد.
به گزارش خبرنگار نیزوا، با فرا رسیدن محرم، هیئت ها در گوشه گوشه شهر ها و روستاهای کشورمان برپا و اقامه عزا می کنند و هر نقطه ای سعی دارند به بهترین نحو در سوگ مصیبت حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) عزاداری نمایند. هر چند که عزاداری ها ممکن است با هم مشابه باشد اما مردم برخی نقاط سبک و آیین خاصی در نحوه عزاداری دارند.
برخی از این آیین ها نسبت به مناطق دیگر چشمگیرتر و پر رنگ تر است که نمونه آن را می توان در آیین عزاداری مردم مهدیشهر یافت.
سمبل اصلی عزاداری در بین مردم مهدیشهر نخل است که در زبان محلی به آن محفه می گویند. مهدیشهر دارای چندین نخل یا همان محفه بوده که مهمترین، مشهورترین و قدیمی ترین آن محفه تکیه اعظم مهدیشهر می باشد و طبق تاریخی که بر روی آن حک شده (ساخت ۸۶۰ قمری) به نظر می آید قدیمی ترین نخل در استان سمنان باشد.
نخل گردانی مهدیشهر که به ثبت ملی نیز رسیده است آیین خاص و ویژه ای دارد که در بین عزاداران مهدیشهر ی مرسوم بوده و اکنون نیز به همان سبک اجرا می شود.
عباس مصباحیان سنگسری از جمله پژوهشگران و نویسندگان مهدیشهری که در خصوص آیین محفه گردانی پژوهش هایی انجام داده است، در گفتگو با خبرنگار نیزوا به تشریح این آیین پرداخت.
این پژوهشگر نخل را به عنوان یکی از مهمترین اجزای مقدس دسته جات و مراسم سوگواری بیان کرد که باعث شکوه ، عظمت این رسم مذهبی می گردد.
وی با اشاره به ویژگی خاص نخل تکیه اعظم مهدیشهر آن را یکی از منحصر به فردترین نخل های استان سمنان دانست و تصریح کرد: سنگین ترین، وزین ترین و گرانبهاترین نخل به جهت پوشش مختلف مربوط به نخل حسینیه اعظم مهدیشهر است که در استان بی نظیر و به جهت ماندگاری ، مقاوم بودن و کهنگی آن اهمیت کشوری دارد.
مصباحیان، نخل مهدیشهر را یکی از پرقدمت ترین نخل ها عنوان کرد و افزود: این نخل که قدمت آن به حدود ۷۰۰ سال می رسد به نظر می آید یکی از قدیمی ترین نخل ها در استان سمنان باشد.
این پژوهشگر با مقایسه نخل مشهور یزد و نخل مهدیشهر اظهار کرد: نخل حسینیه اعظم مهدیشهر نسبت به نخل امیر چخماق یزد که به آن نَقل می گویند کوچکتر است اما از نظرپوشش و تزئینات نسبت به نَقل یزد غنی تر می باشد. برابر تحقیقات به عمل آمده، نخل مهدیشهر قدمت قریب ۷۰۰ سال را دارد و خوشبختانه مقاوم و بدون نقص مانده است ولی نخل یزد هرچند سال در میان پوکیده و یا پوسیده می شوند که مجبور به ساخت نقل جدید می شوند. نَقل یزد در قسمت نمای جلو نزدیک به ۹ متر ارتفاع دارد، اما عقبه آن مثل محفه مهدیشهر، تشکیل اطاق مشبکی را نمی دهد بلکه با چندین تیر بلند به عنوان نگهدارنده قسمت نمای جلوی نَقل را مهار می کند.
وی به بررسی آیین ویژه محفه گردانی یا نخل گردانی پرداخت و اضافه کرد: محفه گردانی در مهدیشهر روزهای هفتم و هشتم محرم و تاسوعا و عاشورا با سبک و آیین خاصی برگزار می شود اما پیش از برگزاری محفه گردانی در روز ششم محرم با آیین خاص و ویژه ای محفه تزئین و برای روزهای بعد آماده می شود.
این پژوهشگر ادامه داد: از شب قبل برای صبح ششم محرم تدارک تزئین محفه فراهم می شود و بعداز نماز صبح با دود کردن اسفند و صلوات و مداحی و نوحه سرایی به کار تزیین محفه می پردازند که حدود سه ساعت طول می کشد .
وی با اشاره به اینکه محفه در روز سوم بعد از عاشورا از تزیین خارج می شود، افزود: در ظهر عاشورا نیز تمام بدنه محفه با روکش مشکی پوشیده و سیاه پوش می شود.
مصباحیان تصریح کرد: برای تزئین محفه مهدیشهر از شال کشمیر، شال عظیمی، ترمه، پارچه ابریشم، مخمل، ۲۵ دست بلند نقره ای که سمبل مقدس از دستهای شهدای کربلاست و سه دست مینیاتوری شده خورشیدی بسیار براق صورتی رنگ که در سال ۱۰۱۰ هجری قمری ساخته شده اند و دیگر زیورآلات و نمادی از چند سر مقدس شهدا به محفه نصب می شوند و نیز عمامِه سبز، دسته های گل، سیب سرخ و امثالهم بر بالای محفه جاسازی می شوند.
وی با بیان اینکه قدمت سازه محفه، بدلایلی به بنای اولیه حسینیه اعظم قدیمی ارتباط پیدا می کند، خاطر نشان کرد: برای تزئین محفه تمام اشیاء گرانبها را بکار می برند از جمله آنها آنچه که تاریخی هستند و بخشی از قدمت محفه را مشخص می سازند مثل پنجه ها یا دستهای بریده شده نقره ای که نمادی از دستهای شهدای کربلاست و تاریخ ساخت آن ۱۰۱۰هجری قمری یعنی ۴۲۰ سال قبل بوده است.
پوش ذوالفقارخان سنگسری که بسیار گرانبها و از تار و پود ناب و مخلوطی از سیم و زر داشته است و به تدریج سیم های آن ریخته است . این پارچه دستباف و پرکار که تاریخ بافت و وقف نامه مندرج درپرده ۱۲۳۳ هجری قمری می باشد هم اکنون قریب ۲۰۰ سال از عمر آن می گذرد . گفته می شود وزن اولیه این روپوش بزرگ ۶۰کیلو بوده است همچنین روپوش دیگری با بافت عالی و بسیار جالب در سال ۱۲۷۰ ه . ق توسط آقا محمدعلی خان سنگسری (دایی) که از مقربین دربار ناصرالدین شاه قاجار بوده اند برای محفه شهر خود هدیه داده اند .
این پژوهشگر گفت: پس از تزیین محفه از روز هفتم محرم تا روز عاشورا در مسیرهای مختلف با آیین های خاص سلام دادن و حیدری کردن و قربانی کردن نذورات جلوی محفه و …گردانده می شود.
مصباحیان ادامه داد: رسم محفه گردانی با نوعی سینه زنی سنتی به نام عَلِی عَلِی که بی ریا و دودستی می باشد ، به سینه می کوبند و هم آوا نوحه ای روان و بسیار ساده را به اتفاق و با صدای بلند و مکرر و بدون وقفه می خوانند. در این دسته هیچ توقف سینه زنی یا نوحه خوانی وجود ندارد.
وی به نحوه حمل و جابجایی و به اصطلاح محفه گردانی اشاره کرد و افزود: محفه مهدیشهر از چوبهای درختان تنومند جنگلی فشرده و با وزن مخصوص بالا ساخته شده است و نیز پوش ها و سمبل هایی که بعضا از جنس نقره اند و بر روی محفه می گذارند باعث سنگینی غیر قابل تصور محفه نسبت به ابعاد مندرج می گردد.
این پژوهشگر اضافه کرد: بر همین اساس نیز محفه بسیار وزین و سنگین شده و وقتی می خواهند آن را در مسیر عادی حرکت دهند حدود ۵۰ مرد بلند قامت و قوی در امتداد و موازات مسیر حرکت محفه حضور دارند و به تشخیص پیشکسوتان حمل محفه افرادی که از نظر قد و قامت و توانایی جسمی در یک سطح هستند به زیر محفه هدایت شده و محفه را بر دوش می کشند و بعد از مدتی افراد دیگر جایگزین می شوند.
مصباحیان به آیین حیدری کردن محفه اشاره و اظهار کرد: یکی از مناسک نخل گردانی حیدری نام دارد که بالا بردن محفه سنگین شهر به سه نقطه شهر یعنی سرچشمه زیارت، حسینیه المهدی و کوه تاسوعا که مکانهای مقدسی به شمار می آیند می باشد. این حرکت به صورت دسته جمعی و با سرعت زیاد و حیدر حیدر گویان، در روز تاسوعا انجام می گیرد.
وی بردن نخل به کوه تاسوعا در بعد از ظهر روز تاسوعا را از آیین دیگر عزاداران مهدیشهری در مناسک نخل گردانی بیان کرد و گفت: برای صعود به کوه تاسوعا که ارتفاع نسبتا زیاد و شیب تندی دارد چهار ردیف مردان کارآمد و پرقدرت که در جمع حدود ۲۰۰ نفر می شوند، دست در دست هم یا متصل کردن بازوها به هم، تشکیل زنجیره ای را می دهند که یک طرف زنجیره به نفرات زیر نخل در قسمت جلو وصل می گردد، عده ای هم در پشت سر محفه ، نفرات آخر عقبه محفه را نگهداری و مراقبت می نمایند تا از برگشت یا انحراف یا گسستگی جمعیت و واژگونی احتمالی محفه جلوگیری شود، به این ترتیب که با کمک همدیگر محفه را با سرعت و حیدر حیدر گویان( مراسم حیدری ) صعود به قلّه انجام می شود.
مصباحیان همچنین آیین سلام دادن دو نخل حسینیه اعظم و هیئت منطقه زیارت را یادآور شدو افزود: در بازدید دستجات در روز تاسوعا که همه هیئت های عزاداری برای ادای احترام و زیارت امامزاده قاسم(ع) به منطقه زیارت می روند و همچنین در شب عاشورا، زمانی که محفه های دو محل با هم مواجه می شوند، مراسم سلام زنی و ادای احترام محفه ها به هم صورت می گیرد که رسم بر این است محفه های کوچکتر به بزرگتر با حرکت پائین و بالا شدن محفه سلام دهند، چون محفه حسینیه اعظم بزرگتر است سلام دهنده نیست و فقط پاسخ سلام را می دهد.
انتهای پیام/